Wilde eend
| Wilde eend IUCN-status: Niet bedreigd[1] (2016) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Soort | |||||||||||||
| Anas platyrhynchos Linnaeus, 1758 | |||||||||||||
| |||||||||||||
Verspreidingsgebied van de wilde eend ■ broedgebied (lichtgroen)
■ permanent leefgebied (donkergroen)
■ niet-broedgebied (donkerblauw)
■ trekgebied (lichtblauw)
■ als zwerfgast (magenta)
■ mogelijk uitgeroeid en geïntroduceerd (roze)
■ geïntroduceerd (bruin)
■ waarschijnlijk ingevoerd (geel) | |||||||||||||
| Synoniemen | |||||||||||||
| |||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||
Wilde eend op  Wikispecies
| |||||||||||||
| (en) World Register of Marine Species | |||||||||||||
| |||||||||||||
De wilde eend (Anas platyrhynchos) is een vogel uit de familie van de eendachtigen (Anatidae). De wetenschappelijke naam van de soort werd in 1758 gepubliceerd door Carl Linnaeus.[2] De naam 'platyrhynchos' nam hij over van Ulisse Aldrovandi.[3] Het woord is samengesteld uit het Griekse πλᾶτύς (platys = breed) en ρυγχός (rhynchos = snavel).[4] De naam is in Systema naturae te vinden op pagina 125, en betreft een mannetje in zomerkleed. Op pagina 127 van hetzelfde werk publiceerde Linnaeus de naam Anas boschas, voor een vrouwtje of mannetje in eclipskleed van dezelfde soort. Die naam raakte daarna algemeen voor de wilde eend in gebruik. In 1906 redeneerde Einar Lönnberg echter dat de naam platyrhynchos, op basis van de nog niet zo lang daarvoor aangenomen internationale nomenclatuurregels, prioriteit moest krijgen omdat die twee pagina's eerder waren gepubliceerd.[5] Die opvatting heeft algemeen navolging gekregen.
Veldkenmerken
[bewerken | brontekst bewerken]De lengte is 51 tot 62 cm en de spanwijdte 91 tot 98 cm. Een volwassen eend weegt tussen de 700 en 1500 gram. Gemiddeld wordt een wilde eend vijftien jaar oud. De oudst bekende wilde eend werd negenentwintig jaar. De wilde eend is de stamouder van de gedomesticeerde tamme eend, die waarschijnlijk voor het jaar 1000 in Zuidoost-Azië gedomesticeerd is.
Het mannetje (de woerd) is kleurrijk met een glanzend groene kop en een witte halsband, er zijn echter ook woerden zonder deze witte halsband. Verder hebben woerden een kastanjebruine borst en gekrulde zwarte veren aan de staart. Na het broedseizoen lijkt de woerd meer op het vrouwtje. Aan de kleur van de snavel zijn ze dan nog te onderscheiden: zeemkleurig bij de eend, geel bij de woerd. Het donkerbruine vrouwtje en de eendenkuikens (pullen) hebben een schutkleur. De woerd en het vrouwtje hebben een ding gemeen: de blauw-paarse vleugelspiegel. Sommige dieren zijn (gedeeltelijk) wit; door rasveredeling is de schutkleur vervangen door een geselecteerde kleur. De witte delen bij de volwassen dieren waren geel toen ze nog eendenkuiken waren. Een eendenkuiken dat helemaal geel was, wordt later een witte eend of een bijna volledig witte eend maar kan ook gedeeltelijk zwart zijn.
Voedsel
[bewerken | brontekst bewerken]Het voedsel bestaat uit een rijk palet aan plantaardig voedsel, in de zomermaanden voornamelijk zaden (van kroos), in de wintermaanden toenemend wortels (van), grassen en mossen, allerlei soorten kleine visjes, slakken en wormen.
Voortplanting
[bewerken | brontekst bewerken]Het vrouwtje bouwt een nest in het lange gras, in een knotwilg of in een holte. De acht tot tien vuilgroene eieren broedt ze uit in 24 tot 32 dagen.
Verspreiding
[bewerken | brontekst bewerken]Deze soort is veelvoorkomend in de gematigde en subtropische wateren in Noord-Amerika, Azië en Europa. De vogel komt ook wel voor in Centraal-Amerika en het Caribisch gebied. In Europa is de wilde eend de meest voorkomende soort eend. De wilde eend komt hier voor in stad en platteland in vijvers, moerassen, meren, parken, sloten in akkers en weilanden.[6][7][8] De soort is zeer tolerant ten aanzien van menselijke aanwezigheid of verstoring.
Er worden 2 ondersoorten onderscheiden:
- A. p. platyrhynchos: Europa, Azië en Noord-Amerika.
- A. p. conboschas: Groenland.
Jacht
[bewerken | brontekst bewerken]Volgens de Nederlandse Jachtwet mag de wilde eend worden bejaagd van 15 augustus tot en met 31 januari een half uur voor zonsopkomst tot een half uur na zonsondergang.
Bescherming in Nederland
[bewerken | brontekst bewerken]De wilde eend is in Nederland niet bedreigd.[9] Echter, tussen 1990 en 2020 is het aantal in het wild broedende Nederlandse wilde eenden met 30% afgenomen,[10] terwijl andere landen in Europa een lichte toename zien.[11] Waarom de populatie in Nederland afneemt is niet volledig duidelijk, maar intensivering van de landbouw en versnippering van natuurgebieden zouden redenen kunnen zijn dat de populatie afneemt[12], zoals dat bij andere weidevogels ook het geval is[13]. Wat ook de afname in de eendenpopulatie kan verklaren is dat snoeken door de verbetering van de waterkwaliteit betere kansen hebben om op jonge kuikens te jagen[12].
Een manier om het broedsucces van eenden te vergroten is de plaatsing van broedkorven. Dat zijn manden van wilg, hooi of gaas, op een verhoging waar eenden hun eieren in kunnen leggen. De broedkorven zijn moeilijk bereikbaar voor roofdieren die op de eieren van eenden jagen, en minder kwetsbaar voor maaimachines dan gewone nesten.[14]
Om aandacht op te roepen voor de achteruitgang van de populatie wilde eenden in Nederland riepen Sovon Vogelonderzoek Nederland en de Vogelbescherming Nederland 2020 uit tot Jaar van de wilde eend.[15] Deze campagne werd gepaard met de plaatsing van broedkorven[14] en met een nieuw telonderzoek naar de overlevingskansen van jonge kuikens. Vroeg in 2021 komt Sovon met aanbevelingen voor de verdere bescherming van de eend.
Afbeeldingen
[bewerken | brontekst bewerken]-
Woerd -
Vrouwtje, rustend op het water -
Woerd in vlucht -
Vrouwtje in vlucht -
Wilde eenden in de winter -
Kuikens in het nest -
Kuiken
,_duckling.jpg)
Externe links
[bewerken | brontekst bewerken]- SoortenBank.nl beschrijving, afbeeldingen en geluid
- Wilde eend Anas platyrhynchos in: Keulemans, J.G. (1869). Onze vogels in huis en tuin (deel 1); op de
Nederlandstalige Wikisource.
Voetnoten
- ↑ (en) Wilde eend op de IUCN Red List of Threatened Species.
- ↑ Linnaeus, C. (1758). Systema naturae ed. 10: 125
- ↑ Aldrovandi, U. (1637). Ornithologiae 3: liber 19, caput 42 (door Linnaeus onjuist geciteerd als '32')
- ↑ Jobling, James A. (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm, 309. ISBN 978-1-4081-2501-4.
- ↑ Lönnberg, E. (1906). Einige Nomenklaturfragen. Journal für Ornithologie 54: 528–533
- ↑ soortenbank.nl. Gearchiveerd op 11 maart 2007. Geraadpleegd op 4 april 2006.
- ↑ https://www.sovon.nl/nl/soort/1860
- ↑ ANWB Vogelgids van Europa, Lars Svensson
- ↑ BirdLife International (BirdLife International), IUCN Red List of Threatened Species: Anas platyrhynchos. IUCN Red List of Threatened Species (1 oktober 2016). Gearchiveerd op 18 februari 2021. Geraadpleegd op 21 februari 2021.
- ↑ Schekkerman, Hans, Loes van den Bremer, Henk van der Jeugd,Chris van Turnhout (3 oktober 2016). Demografische achtergronden van populatietrends van Wilde Eend en Krakeend in Nederland. Gearchiveerd op 6 mei 2021. Limosa 2016: 130-137
- ↑ Wilde eend. De Jagersvereniging. Gearchiveerd op 21 januari 2021. Geraadpleegd op 21 februari 2021.
- ↑ a b Sovon Vogelonderzoek Nederland, Jaar van de Wilde Eend – de eindsprint. Sovon Vogelonderzoek Nederland (11 december 2020). Gearchiveerd op 14 april 2021. Geraadpleegd op 21 februari 2021.
- ↑ Standpunt Weidevogels. www.vogelbescherming.nl. Gearchiveerd op 26 februari 2021. Geraadpleegd op 21 februari 2021.
- ↑ a b Persbericht - Jagersvereniging start onderzoek nestsucces wilde eend. De Jagersvereniging (6 mei 2020). Gearchiveerd op 15 januari 2021. Geraadpleegd op 21 februari 2021.
- ↑ Jaar van de wilde eend. Sovon Vogelonderzoek Nederland. Gearchiveerd op 2 maart 2021. Geraadpleegd op 21 februari 2021.